Blastokist nedir?

Düzenli adet gören bir kadının yumurtalıklarında her ay bir yumurta büyür, siklusun ortasında olgunlaşarak çatlar (ovulasyon) ve tüpe doğru hareket eder. Bu yumurta hücresi sperm hücresi tarafından döllenirse tek hücreli embriyo yani ‘zigot’ meydana gelir. Döllenme işlemi kadının tüpünde gerçekleşir. Zigot hem kadın, hem de erkeğin genetik materyalini taşıyan ve bebeği oluşturacak en küçük birimdir.

Daha sonra zigot ardışık olarak bölünmeye başlar. Embriyonun içerdiği hücre sayısı 12-16’yı geçtiğinde ‘morula’ adını alır. 5-6 gün geçtikten sonra artık yüzlerce hücreye sahip olan embriyonun merkezinde bir boşluk meydana gelir. Bu aşamaya ulaşan embriyoya ‘blastokist’ denmektedir. Blastokist bir yandan hacım olarak giderek genişlerken, bir yandan da farklılaşmaya başlar ve 2 doku tipine ayrılır:

Trofektoderm ve iç hücre kitlesi.

Trofektoderm hücrelerinden bebeği besleyecek plasenta oluşurken, iç hücre kitlesi de fetusu (bebeği) meydana getirecektir.

 

Blastokist kadının rahmine ne zaman yerleşir?

Embriyo 3-4 gün boyunca tüpten rahim boşluğuna doğru yolculuk yapar ve morula aşamasında rahime iner. Blastokist oluştuktan sonra ise etrafını saran ve zona pelusida adı verilen kabuğun dışına çıkar ve uygun şartlar sağlandığında rahime tutunması gerçekleşir yani endometriuma yerleşir (implantasyon). İmplantasyon yumurtlama sonrası 5.-6. günde gerçekleşir.

Tüp bebek tedavisinde ‘Blastokist Transferi’

Tüp bebek tedavisinin başladığı ilk yıllarda embriyoları besleyen kültür ortamlarının yetersiz olması nedeniyle embriyolar yaşamlarını ileri günlere kadar sürdüremiyordu. Bu nedenle embriyo transferleri erken klivaj döneminde yapılıyordu.

Erken klivaj dönemi: Embriyo gelişiminin 2. ve 3. günleri

Ancak son yıllarda gelişen kültür medyumları ve diğer teknolojik imkanlarla birlikte embriyoların laboratuar koşullarında implantasyon aşamasına kadar gelişmeleri mümkün hale geldi.

Laboratuarda 3. güne ulaşan fazla sayıda ve iyi kalitede embriyosu olan çiftlerde süreç blastokist aşamasına kadar izlenmekte ve aralarından en kaliteli olanların seçilmesi ile gebelik şansı artmaktadır.

İşte tüp bebek tedavisinde seçtiğimiz bu embriyolar özel kateterler yardımı ile rahime verildiğinde tutunma gerçekleşmekte ve gebelik oluşmaktadır.

Buna ilave olarak dondurulabilecek diğer blastokistlerin varlığı ise gebeliğin oluşmadığı veya daha sonra ikinci bir çocuk isteyen aileler için şanslarını arttıran bir imkan sağlamaktadır.

 Blastokist transferi için hangi faktörler rol oynar?

• Kadın yaşı Blastokist transferi 3. günde 5 ve üzeri sayıda iyi kalitede embriyosu olan çiftlerde embriyo seçimini daha iyi yapabilmek amacıyla tercih edilmektedir. Bu sayıya 35 yaşın altındaki kadınlarda daha sık ulaşılmakla birlikte, hormonal tedaviye iyi yanıt vererek yeterli sayıda yumurta ile embriyo gelişen 35 yaş üzerindeki kadınlarda da blastokist transferi planlanabilir.
• Yumurtalık rezervi
• Kısırlık (infertilite) nedeni
• Önceki tedavilerdeki embriyo transfer günleri Önceki denemelerinde 2. veya 3. gün kaliteli embryoların verilmesine rağmen gebeliğin elde edilemediği çiftlerde bir sonraki tedavide embriyolar 5. güne kadar izlenebilir.
• Laboratuar koşulları
• Tüp bebek tedavisinde gelişen embriyoların sayısı ve kalitesi
• Çoğul gebeliğin istenmediği veya zorunlu olarak tercih edilmediği durumlar
• Transfer edilecek embriyolar dışındaki embriyolarının dondurulması istemeyen aileler

 

 

Blastokist transferinin avantajları

**Laboratuarda uzun süre izlenen embriyolar arasından kaliteli ve implantasyona en uygun olanların seçilmesi sağlanır. Bu şekilde diğerlerinden çok daha iyi gelişim gösteren embriyoların transferi ile gebelik şansı artmaktadır. Yapılan çalışmalarda 3. gün ve 5. gün yapılan embriyo transferlerinin sonuçları karşılaştırıldığında, gebelik oranlarının blastokist transferi yapılanlarda anlamlı olarak daha yüksek olduğunu gösterilmiştir.

**Embriyolar kadın vücudunda gerçekleşen doğal sürece en yakın şekilde transfer edilmiş olur. Bu şekilde blastokist aşamasındaki embriyonun rahimde tutunabilmesi için endometrium daha iyi bir ortam sağlamaktadır. Kısaca embriyo ve rahim eş zamanlı olarak gebeliğe hazırlanmış olur.

**Blastokist transferinde implantasyon ve gebelik şansı daha fazla olmakta ve bu nedenle az sayıda embriyo transfer edilerek yüksek gebelik şansı elde edilmektedir. Bu da çoğul gebelik riskini azaltmaktadır.

 

Blastokist transferinin dezavantajları

Her çift farklı nedenlerle tüp bebek tedavisine başlar. Çiftlerdeki mevcut sorunlara bağlı olarak tüp bebek tedavilerinde gelişen embriyo sayısı ve kalitesi farklı olmaktadır. Bu nedenle her tedavide blastokist transferi yapılması mümkün olmaz.

Embriyoların blastokiste ulaşma oranı mevcut soruna göre oldukça değişkendir ve %25-70 arasındadır.

**Bazen embriyolar erken gelişim döneminde kaliteli olarak gözlense de, blastokist aşamasına ulaşamayabilir ve bu nedenle transfer edilecek embriyo kalmayabilir. Ancak elde edilen tecrübeler doğrultusunda blastokist transferi için en uygun adaylar belirlenebilmektedir, kısaca bu risk oldukça düşüktür.

Önceki tedavilerdeki farklı sorunlar nedeniyle blastokist transferine karar verilen çiftler ise yaşanabilecek sorunlar konusunda bilgilendirilmelidir.

Tüp bebek tedavisinde gelişen yumurta sayısı az olduğunda embriyo sayısı da az olmakta ve bu durumda laboratuarda ileri günlere kadar takip yerine çift ile görüşerek embriyo transferi daha erken günlerde yapılmaktadır.

**Laboratuarda blastokist sürecinde dondurulacak embriyo sayısı erken klivaj dönemine göre daha az olmaktadır.

**Tek bir blastokist transferi yapılmasına rağmen, çok küçük de olsa tek yumurta ikizi (monozigotik ikiz) oluşabilir.

**Son yıllarda bazı makalelerde blastokist sürecine ulaşan embriyoların transferiyle oluşan gebeliklerde, erken dönemde transfer edilen embriyolara göre erken doğumla biraz daha fazla karşılaşılabileceği bildirilmiştir, ancak ileri çalışmalarla bu konu daha net olarak anlaşılacaktır.

 

Blastokist yerine 3. günde embriyo transferi yapılsa gebelik şansı düşer mi ?

Tüm gelişmelere rağmen laboratuarda kadının vücudunda gerçekleşen mükemmelikte bir ortam elde edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle ileri günlere kadar izlenmesi planlanan bir embriyonun gelişimi durduğunda şu soru aklımıza gelir: Bu embriyo erken dönemde rahime transfer edilseydi acaba gebelik meydana gelir miydi?

Blastokist transferinin avantajlarına rağmen, bu imkana sahip olmayan çiftlerin başarı şanslarının çok düşük olacağı gibi bir kanıya kapılmaları doğru olmayacaktır. Her çiftin koşulları farklıdır, bu nedenle tüm tüp bebek tedavisinin (laboratuar süreci de dahil) kadın ve erkeğin bulgularına göre planlanması uygun olacaktır.

5. güne oranla 3. gün transferlerinden sonra daha fazla sayıda embriyo dondurulmakta ve bu durum tek bir tüp bebek tedavisi ile ‘toplam gebelik şansı’nı arttırmaktadır. Yeni yayınlanan (2016 yılı) ve bu konuyla ilgili çalışmaların sonuçlarının derlendiği bir makalede taze uygulamada blastokist ile elde edilen gebelik oranları daha yüksek olmakla birlikte, toplam gebelik şansı bakımından 2.-3. gün ile 5. gün transferleri arasında anlamlı bir fark olmadığı bildirilmiştir.

Toplam gebelik şansı

Tüp bebek tedavisinde 1 kez yumurta toplama işlemi yapıldıktan sonra hem taze, hem de dondurma-çözme siklusları ile birlikte çiftin elde ettiği toplam gebelik şansı