Polikistik over sendromu (PKOS) doğurganlık dönemindeki kadınlarda en sık rastlanan endokrin bozukluktur. Bu kadınların neredeyse %75’inde her ay olması gereken yumurtlama süreci gerçekleşemediği için kısırlık sorunu yaşanmaktadır.

Polikistik over sendromunda tanı kriterleri:

• Adet düzensizliği veya adet görememe
• Erkeklik hormonu artışı (Erkeklik hormonu artışı kadında aşırı tüylenme ile kendini gösterebilir veya laboratuvar testleriyle anlaşılır.)
• Ultrasonografi ile tipik polikistik yumurtalıkların görülmesi (Her bir yumurtalık volümünün ≥10 ml olması, her yumurtalıkta ≥20 folikül görülmesi)

Kadın yaşamında polikistik over sendromunun ayrıca metabolik ve psikolojik etkileri de büyük önem taşımaktadır.

Diyet ve sağlıklı beslenme, egzersiz ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi tedavide öncelikli yaklaşımlardır.

Polikistik over sendromu ve infertilite tedavisi:

Çocuk isteği ile hekime başvuran çiftte polikistik over sendromu dışında diğer sorunların varlığı da incelenmektedir. Bu amaçla kadında tüplerle ilgili bir sorundan şüphe edilirse rahim filmi çekilebilir. Erkeğin de 2-5 günlük cinsel perhizle semen analizi yapması istenir.

Elde edilecek sonuçlara göre tedavi şekli belirlenmektedir.

Yapılan incelemelerde sadece ‘yumurtlama fonksiyon bozukluğu’ mevcutsa, bu kadınlara yumurtalıkları uyaran ve folikül gelişmesini sağlayan ilaçlar tek başına uygulanabilir:

Bu amaçla ağız yoluyla kullanılan ‘Letrozol’ ve ‘Klomifen Sitrat’ birinci basamak tedavi seçeneği olarak önerilmektedir.

Letrozol (Femara)

Aromataz inhibitörlerinden biridir, kanser tedavisinde de kullanılmaktadır.

Letrozol ilk olarak klomifen sitrat adlı ilaca direnç gelişen kadınlarda kullanılmaya başlanmıştır.

Androjenlerin östrojen hormonuna dönüşümünü sağlayan aromataz enzimini bloke eder.

Bu ilacın teratojenik etkileri olabileceği tartışılmakla birlikte, doğumsal anomali oranının %5’den daha az olduğu bildirilmiştir.

Klomifen sitrat (Klomen, Serophene)

Antiöstrojen bir ilaç olup, vücuttaki doğal FSH ve LH salınımını arttırır.

Gebelik elde etmek amacıyla yıllarca yoğun olarak kullanılmıştır. Endometriuma ve rahim ağzındaki mukus oluşumuna geçici olarak olumsuz etkileri olabilir.

Letrozol ile gebelik ve canlı doğum oranları klomifen sitrata göre daha iyi olmakla birlikte, düşük oranları açısından aralarında fark bulunmamıştır. Çoğul gebelik riski de klomifen sitratta letrozole göre biraz daha fazladır.

Letrozol ve klomifen sitrat tedavilerini uzun süreli kullanımdan kaçınmak gerekir.

Gonadotropinler

FSH ve LH hormonlarını içeren ve iğne şeklinde uygulanan bu ilaçlar klomifen sitrat direnci gelişen kadınlarda ikinci basamak tedavi olarak kullanılabilir. Bu tedaviye metformin de eklenebilir. Çoğul gebelik riskini azaltmak için düşük dozda kullanılması tercih edilir.

Gelişen folikül sayısı 2’den fazla olursa, çoğul gebelik riski nedeniyle tedavinin iptal edilmesi önerilmektedir.

Tüp bebek tedavisi

Polikistik over sendromu nedeniyle uygulanan tedavilerde üçüncü basamak tedavi seçeneği olarak kabul edilir.

Diğer tedavilerle sonuç alınamayan durumlarda veya ek infertilite sorunları varsa uygulanabilir.

Tüp bebek tedavisinde GnRH-antagonist protokolü tercih edilmektedir. Bu protokol ile tedavi süresi daha kısa olmakta, daha az gonadotropin kullanılmaktadır.

Tüp bebek tedavisi uygulandığında OHSS (yumurtalıkların aşırı uyarılma sendromu) riski olabilmektedir. Tüp bebek tedavisinde OHSS riskini azaltmak için gereken olgularda yumurta çatlatma iğnesi olarak GnRH-agonist kullanılabilir ve embriyolar tümüyle dondurulur. Bir sonraki ay rahim hazırlığı yapıldıktan sonra embriyolar çözülerek transfer edilir.

Metformin tedaviye eklenebilir.

Metformin

İnsulin direncine polikistik over sendromunda sık rastlanmakta, insüline hücresel cevap yetersiz olmaktadır. Yumurtalıklarda androjen biyosentezi artarken, serbest androjen düzeyleri de yükselmektedir. Bu durum ise yumurta gelişimini bozmaktadır. Yumurtalıkları uyaran ilaçlarla birlikte insülin duyarlığını arttıran bir ilaç olan metformin de tedavilerde sık olarak kullanılmaktadır.

 

PKOS tanısıyla uygulanan tedavilerle gebelik elde edildiğinde; gebelik diyabeti, preeklampsi veya gebeliğin tetiklediği hipertansiyon ve bebeklerin gebelik haftasına göre küçük doğmaları gibi sorunlar meydana gelebilmektedir. Bu nedenle anne ve bebek sağlığını korumak için gebeliğin yakın takip edilmesi de özel önem taşımaktadır.